Wat is het verschil tussen introvert en hoogsensitief?
Wat is het verschil tussen introvert en hoogsensitief? Vaak worden de termen introvert en hoogsensitief door elkaar gebruikt, maar ze betekenen niet hetzelfde.
Wat is hoogsensitief?
Eén op de vijf mensen is hoogsensitief. Een hoogsensitief persoon heeft een bovengemiddeld gevoelig zenuwstelsel en is daardoor ontvankelijker voor zintuiglijke prikkels. Geluid, licht, geuren, zichtbare beweging en dergelijke komen sterker binnen. Hersenscans laten bovendien zien dat hoogsensitieve personen prikkels dieper verwerken. Hierdoor zijn ze vaak sterk in creatief denken, zien ze snel kansen en knelpunten en raken ze soms sneller overprikkeld. Hoogsensitiviteit is dus een neurologische eigenschap.
Wat is introvert/extravert?
De begrippen introvert en extravert zijn een stuk lastiger te omschrijven. In de wetenschappelijke literatuur en op het internet vind je uiteenlopende definities. Met introvert en extravert bedoelen we, in het dagelijks leven, meestal twee manieren waarop mensen zich in sociaal opzicht gedragen.
Introverte personen zijn veelal gericht op hun innerlijk leven. Ze denken vaak na over de zin van dingen, ze krijgen energie door op gezette tijden alleen te zijn en ze voeren liever een diepzinnig gesprek met een goede vriend dan dat ze een praatje maken met een onbekende. Dit komt niet omdat introverte personen verlegen of asociaal zouden zijn. Ze vinden alleen de kwaliteit van contacten belangrijker dan de kwantiteit. Naar schatting is ongeveer een derde tot de helft van de mensen introvert.
Extraverte personen zijn daarentegen op de buitenwereld gericht. Zij verzamelen veel vrienden om zich heen en voelen zich prettig in grote groepen. Zij krijgen energie door nieuwe mensen te ontmoeten en op zaterdagavond op stap te gaan, bijvoorbeeld.
Overigens liggen die scheidslijnen niet muurvast: mensen die zich meestal introvert gedragen, vertonen in sommige situaties juist extravert gedrag en andersom.
Wat is het verschil tussen introvert en hoogsensitief?
Hoogsensitief en introvert zijn twee verschillende dimensies. Hoogsensitief zegt iets over hoe je prikkels verwerkt. Introversie en extraversie zeggen iets over sociaal gedrag.
De Amerikaanse psycholoog Scott Barry Kaufman omschrijft het verschil tussen introvert en hoogsensitief als volgt:
“Prikkelgevoeligheid is niet het hetzelfde als introversie. Er zijn genoeg sociaal introverte mensen die prima kunnen omgaan met harde geluiden en felle lampen, al raken ze waarschijnlijk wel emotioneel uitgeput van te veel oppervlakkige sociale interacties.
Andersom zijn er ook genoeg sociaal extraverte individuen die makkelijk overprikkeld raken door zintuiglijke informatie.”
Er zijn dus:
- introverte hoogsensitieve personen
- extraverte hoogsensitieve personen
- introverte niet-hoogsensitieve personen
- extraverte niet-hoogsensitieve personen
Introvert / hoogsensitief: vanwaar het misverstand?
In de afgelopen decennia hebben veel wetenschappers prikkelgevoeligheid gezien als onlosmakelijk onderdeel van introversie. Ben je meer gericht op je innerlijke wereld, is de gedachte, dan ben je automatisch gevoelig voor prikkels. En andersom.
De Amerikaanse onderzoeker Elaine Aron ontdekte in 1996 echter dat introversie en prikkelgevoeligheid niet hetzelfde zijn. Wel is het zo dat wie prikkelgevoelig is (oftewel hoogsensitief) opvallend vaak introvert gedrag vertoond. Naar schatting is 70% van de hoogsensitieve personen introvert. In vergelijking met de totale bevolking is dat dus buitengewoon veel.
Dat is ook niet zo vreemd: hoogsensitieve personen kunnen snel vermoeid raken als er veel mensen in de buurt zijn. Alle drukte, van het gepraat tot de meest subtiele lichaamstaal, pikken zij (onbewust) op. Om overprikkeling te voorkomen, leiden veel hoogsensitieve personen al van jongs af aan een introverte levensstijl.
Waarom is 30% van de hoogsensitieve personen dan extravert? Een verklaring zou kunnen zijn dat extraverte hoogsensitieve personen zijn opgegroeid in een hechte dorpsgemeenschap of in een groot gezin. Daardoor zien zij een menigte eerder als een veilige haven dan als een bron van onrust (Aron 2013).
Wat is een High Sensation Seeker (HSS)?
In de literatuur over hoogsensitiviteit kom je nóg een type tegen: de High Sensation Seekers (HSS). Dit zijn hoogsensitieve personen die een grote behoefte hebben aan nieuwe indrukken. Zij zoeken het avontuur op, ondanks dat ze snel vermoeid raken van al de prikkels. Van deze groep wordt gezegd dat ze leven ‘met één voet op het gaspedaal en één voet op de rem’.
HSS kunnen zowel introvert als extravert zijn (Tol 2014). Overdreven gezegd: een introverte HSS zie je niet zo gauw moppentappen op een feestje, maar hij gaat wel in z’n eentje bungeejumpen en bergbeklimmen.
Meer over hoogsensitiviteit en introversie:
- Elaine Aron, ‘Sensory-Processing Sensitivity and Its Relation to Introversion and Emotionality’
- Elaine Aron, ‘Time Magazine: “The Power of (Shyness)” and High Sensitivity’
- Susan Cain, Stil. De kracht van introvert zijn in een wereld die niet ophoudt met kletsen
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op De hoogsensitieve werknemer.
26 januari 2016 @ 07:50
Inzichtelijk artikel, bedankt
27 januari 2016 @ 16:50
Graag gedaan, Annemarie. Mooi dat je er iets aan hebt!
12 februari 2016 @ 09:57
‘met één voet op het gaspedaal en één voet op de rem’. Treffend en herkenbaar Pieter.
4 mei 2016 @ 20:34
Iets in je uitleg klopt er toch niet. Je spreekt over extraverte hooggevoelige mensen die ‘met één voet op het gaspedaal en één voet op de rem’ leven. Die enerzijds behoefte aan nieuwe indrukken hebben, maar anderzijds ook de nodige rust om te herstellen van alle prikkels. Ik ben zo iemand. Ik hou van uitdaging, heb voortdurend nieuwe dingen nodig, heb heel wat avontuur opgezocht in mijn leven en vind routine vervelend. Tegelijkertijd heb ik inderdaad heel veel rust nodig en heb ik snel last van overprikkeling. Maar … dit maakt mij echt niet tot een extravert persoon. Integendeel, ik ben het prototype van een introvert. Ik heb een zeer rijk innerlijk leven, een denkwereld zo groot als Rusland en Canada samen en ik doe nieuwe energie op in rustige omgevingen. Mijn startpunt is mijn innerlijke, dat ik verrijk via nieuwe ervaringen en het vinden van uitdagingen. Mijn rustpunt is mijn innerlijke. Mijn batterijen laad ik binnenin op. Niks extraverts aan. Ben ik graag onder de mensen ? Soms. Hangt af van de mensen. Uit gesprekken met egocentrische en oppervlakkige mensen haal ik niks, integendeel, ze zuigen me leeg en bieden me geen uitdaging. Diepzinnige gesprekken zijn mijn ding. Ik ben geen extravert die zich introvert gedraagt, ik bén een introvert in hart en nieren. En zoals ik, ken ik nog een boel mensen. De uitleg dat het extraverte hooggevoelige personen zijn die behoefte hebben aan nieuwe indrukken en dat introverte hooggevoelige mensen een eerder teruggetrokken leven leiden, klopt dus niet …
4 mei 2016 @ 22:15
Dag Leen,
De meeste mensen die behoefte hebben aan prikkels zoeken juist drukke omgevingen op met veel mensen, zoals feestjes, cafés, festivals. Voor jou geldt dat kennelijk niet. Jij gaat, bij wijze van spreken, in je eentje bergbeklimmen en bungeejumpen. Zeg ik dat zo goed?
Ben je bekend met de term High Sensation Seeker (HSS)? Als ik je verhaal zo lees, denk ik dat deze omschrijving jou beter bevalt dan de ‘extraverte hoogsensitieve persoon’. Elaine Aron, die veel onderzoek heeft gedaan naar hoogsensitiviteit, heeft hier een en ander over geschreven. Zie bijvoorbeeld: http://www.hsperson.com/pages/1May06.htm. In haar boek schrijft ze ook dat we op dit moment nog erg weinig van deze groep mensen weten.
Ik had er voor dit blog voor gekozen om de extraverte types en HSS-types bij elkaar in één categorie te zetten, omdat bij mijn weten de overlap groot is. Daarover kun je twisten. Ik denk dat hoeveel categorieën ik hier ook opschrijf er altijd mensen zullen zijn die zich er niet in herkennen. En dat is ook niet gek: geen enkel model kan de realiteit in al z’n facetten en nuances weergeven.
De categorieën zíjn in de afgelopen jaren al veel verfijnder geworden, trouwens. Als je onderzoeken van meer dan twintig jaar geleden leest over ‘introverte personen’, dan worden daar ‘prikkelgevoelige personen’ mee bedoeld, die per definitie prikkelmijdend en sociaal teruggetrokken zouden zijn. Allemaal op één grote hoop gegooid, dus. Elaine Aron was in 1996 de eerste die zei dat introversie in dit verband niet het juiste woord is, omdat zij had ontdekt dat er ook prikkelgevoelige personen bestaan die sociaal actief en avontuurlijk zijn. Bovendien zijn er ook prikkelmijdende en sociaal teruggetrokken personen die níet prikkelgevoelig zijn.
We zouden dus met gemak zó nog een paar subcategorieën kunnen toevoegen. Voor het overzicht lijkt me dan geen goed idee. Dan vind ik de vier categorieën die ik in dit blog beschrijf, hoe grof je ze ook kunt vinden, nog een prima houvast geven.
Afijn, dank voor je interessante bijdrage en wie weet doe ik er nog iets mee voor een volgend blog!
6 mei 2016 @ 20:47
Ik ben absoluut een high sensation seeker. Ik ben ook bekend met de categorieën van Elaine Aron, maar ik heb uit haar werk nooit begrepen dat een HSS type sowieso een extravert type is. Prikkels opzoeken is niet enkel het voorrecht van een extravert iemand. Spelen in een rockband trouwens ook niet 😉 Het verschil tussen introversie en extraversie zit veel dieper dan dat.
Ik hou ook van spreken voor een groep. En nee, ik ben wel iemand die mensen opzoekt en graag activiteiten samen doet. Ik heb vrienden, kan genieten van een avondje doorzakken of kletsen en ik hield er ook wel van om drukke gelegenheden op te zoeken. Ik ben sociaal actief, avontuurlijk en toch introvert. Ik vind het toch belangrijk dat dat ook duidelijk wordt gesteld naar anderen toe. Over introvertie bestaan al zo veel vooroordelen en verkeerde ideeën. Het zou spijtig zijn om dan een boel introverte HSS’ers in een verkeerde categorie te steken. Er bestaan inderdaad extraverte hooggevoelige mensen, maar HSS is een aparte categorie die zowel introvert als extravert kan zijn.
Sorry dat ik daar zo over doordram, maar introvertie is nu eenmaal een stokpaardje van me. Ik kom er ook heel openlijk voor uit dat ik introvert ben en dat dat meer-dan-oké is. Ik heb 2 hooggevoelige introverte zonen die écht wel moeten zien dat introvertie een kracht is en die mij als voorbeeld hebben. Mijn oudste zoon is trouwens ook heel erg sociaal en toch introvert. Terwijl mijn jongste dan weer een HSS is, maar zeer diep introvert en veel minder sociaal. Mensen in hokjes steken is eigenlijk nooit echt een goed idee, nee ?
8 mei 2016 @ 13:54
Nou Leen, je wordt op je wenken bediend 😉 Ik ben dieper in de verhouding introvert/hoogsensitief gedoken, omdat ik merk dat veel bronnen elkaar tegenspreken. Dat komt omdat er eigenlijk geen eenduidige definities van introvert en extravert bestaan en, bovendien, introversie en prikkelgevoeligheid jarenlang onder één noemer zijn onderzocht. Hoe dan ook, mijn nieuwste inzichten heb ik in het blog verwerkt.
Wat betreft mensen in hokjes stoppen: helemaal met je eens dat dat nooit de bedoeling kan zijn. Het maakt in feite niet uit of je hoogsensitief/niet-hoogsensitief of introvert/extravert bent, als je maar een strategie vindt die bij je past. Maar om een goede strategie te vinden, kan het weleens helpen om je te verdiepen in de categorieën die in de literatuur worden besproken. Vandaar ook dit artikel.
2 mei 2017 @ 17:51
Top artikel (weer) Pieter!
2 mei 2017 @ 18:00
Dank je, Anouk!
6 mei 2017 @ 10:36
Net het boek Stil van Cain gelezen. Heel herkenbaar en toch verhelderend, zoals jouw blogs.
6 mei 2017 @ 16:05
Dank je, Jan Willem. Het boek van Susan Cain is inderdaad een aanrader. Haar TED-talk ook, trouwens!
6 mei 2017 @ 14:20
Dag Pieter en even erbij: Leen,
Erg fijn blog om te lezen, vaak voor herkenning en weer even aftasten hoe ik eea ervaar. Intro/extravert-verhaal kan mooie leidraad zijn voor begrip naar binnen en ook vooral naar buiten/niet hsers. M.i. kan het deel uitmaken van je zijn maar daarnaast ook zelfs een keuze zijn. Ieder anders en ieder voor zich. Betreft HSS vroeg ik me al langer af waar er iets in die gedachtelijn stokt. Eigenlijk mooi dat ik het hier weer tegenkom, want ik bedenk me nu door de reactie van Leen op jouw gedachtenlijn, dat het wellicht helpt HSS als werkwoord te hanteren. Ik zie mezelf als van introverte HSer steeds meer veranderen naar extravert. Daarbij herken ik absoluut de neiging tot opzoeken van sensatie. Sensatie zoek ik ook op introverte wijze, zoals me emotioneel laten meevoeren door muziek of een rake tekst.. Op extraverte wijze door bijv. een flinke groep pubers aan te zetten tot delen van indrukwekkende verhalen..dat vereist in mijn geval een extraverte instelling.
Omgaan met opzoeken van spanning voelt voor mij als een spel in hanteren van spanning en energie. Ga ik te ver of in de verkeerde vorm dan roept mijn energieniveau me (meestal naderhand) streng tot de orde. Vind ik spanning in dat wat heel goed bij me past, dan kan ik daar van excellereren. Vooral het tijd nemen alle indrukken goed te verwerken ( op intro- én extraverte wijze) helpt me weer te levelen.
Omdat ik net als Leen waarschijnlijk (?) in deze blogtekst vanuit een zeer overzichtelijke opsomming ook ineens bij de HSS alinea het spoor zoek raak, bedacht ik me dat het misschien beter uit te leggen valt, als je ‘high sensation seeken’ als ‘doen’ ziet en niet als ‘zijn’. Ik denk nl dat er ook veel niet-hsers zijn die ‘high sensation seeken’. En dat het omgaan met energie in deze een manier kan zijn om te zoeken naar balans ergens tussen prikkeling en welbevinden.
Benieuwd hoe jullie dat idee ervaren…
Groet, Tanja
6 mei 2017 @ 16:07
Dag Tanja, dank je voor je reactie! Tijdens het onderzoek voor dit artikel werd me al gauw duidelijk dat er niet één manier bestaat om naar introversie/extraversie en HSS te kijken. Sommige auteurs stellen extravert en HSS gelijk aan elkaar, anderen weer niet. Dat hangt ervan af welke definities van ‘extravert’ en ‘sensatiezoeken’ zij hanteren. Ik vind zelf het onderscheid tussen extravert en HSS verhelderend. Je kunt sociaal extravert zijn (graag in een grote groep mensen verkeren) maar dat hoeft niet per se te betekenen dat je ook graag andere vormen van sensatie (bungeejumpen, vaak van baan wisselen, etc.) opzoekt.
Jij voegt eraan toe dat sensatiezoeken ook het lezen van een boek of luisteren van muziek kan zijn. Dat is een interessante invalshoek. Je ziet: iedereen vult woorden weer anders in. Dat hoeft geen probleem te zijn. Volgens mij is het niet altijd nodig om perfecte, nauwsluitende definities te formuleren. Ik zie begrippen als extravert en HSS (en zelfs HSP, for that matter) vooral als wegwijzers, handige hulpmiddelen die ons kunnen helpen om zoiets complex als persoonlijkheid beter te begrijpen.